Praza de Naqš-e Jahān (persa: میدان نقش جهان Maidān-e Naqš-e Jahān; traducible como "praza exemplo do mundo"), tamén coñcida como Meidan Emam (Praza real), é unha praza situada no centro de Isfahán, Irán. Construída entre 1598 e 1629, agora é un importante sitio histórico e un dos Sitios Patrimonio da Humanidade da UNESCO. Ten 160 m. de ancho por 560 m. de longo (un área de 89.600 m²). Tamén se denomina "Praza do Shah" ou "praza do imán Jomeini". A praza está rodeada de edificios da era Safávida. A mesquita do Shah sitúase no lado sur desta praza. No lado oeste está o palacio de Ali Qapu. A Mesquita do xeque Lotf Allah está situada no lado leste da praza e no lado norte, a Porta de Qeysarie ábrese no Gran Bazar. A Namaaz-e Jom'eh (a oración dos venres musulmáns) celébrase na Mesquita do Shah.
A Praza móstrase no reverso dos billetes de 20.000 riais iranianos.
En 1598, cando o Shah Abbas decidiu trasladar a capital do seu imperio desde a cidade noroccidental de Qazvin ata a cidade central de Isfahán, iniciou o que converteríase nun dos grandes programas da historia persa, a remodelación completa da cidade. Ao elixir a cidade central de Isfahán, fecundada polo Zāyande roud ("o río que dá vida"), aparece como un oasis de cultivo intenso no medio dunha ampla área de paisaxe árido, distanciou a súa capital de futuros asaltos polos otománs, os grandes rivais dos safávidas, e os uzbekos, e ao mesmo tempo gañou maior control sobre o Golfo Pérsico, que recentemente convertérase nun importante camiño comercial para as compañías holandesas e británicas.
O arquitecto xefe desta colosal tarefa de planificación urbana foi Shaykh Bahai (Baha' ad-Din al-`Amili), que centraron o programa en dúas características principais do plan mestre do Shah Abbas: a avenida Chahar Bagh, flanqueada a cada lado por todas as institucións prominentes da cidade, como as residencias de todos os dignatarios estranxeiros, e a Praza Naqsh-e Jahan ("Exemplo do Mundo"). Antes do ascenso do Shah ao poder, Persia tiña unha estrutura de poder descentralizada, na que varias institucións loitaban polo poder, incluíndo os militares (os Qizilbash) e os gobernadores das distintas provincias que compoñían o imperio. Shah Abbas quixo debilitar esta estrutura política, e a creación de Isfahán, como gran capital de Persia, foi un paso importante na centralización do poder. O enxeño da praza, ou Maidān, era que, ao construíla, o Shah Abbas reuniría os tres compoñentes principais do poder en Persia na súa propia praza curro; o poder do clero, representado polo Masjed-e Shah, o poder dos comerciantes, representado polo Bazar Imperial e, por suposto, o poder do propio Shah, que residía no palacio Ali Qapu.
O Maidan era o punto de encontro do Shah coa xente. Construída como unha fila de tendas de dous pisos, flanqueada por unha arquitectura impresionante e, eventualmente, cara ao extremo norte, onde se situaba o Bazar Imperial, a praza era unha concorrida area chea de entretemento e negocios, con intercambios entre persoas de todos os recunchos do mundo. Como Isfahán era unha parada vital pola ruta da seda, os bens de todos os países civilizados do mundo, que abranguen desde Portugal en Occidente ata o Reino Medio en China no leste, atopou o seu camiño nas mans dos mellores comerciantes, que souberon sacarlle os mellores beneficios.
A Praza real tamén foi admirada polos europeos que visitaron Isfahán durante o reinado do Shah Abbas. Pietro Della Valle recoñeceu que superaba a Piazza Navona na súa Roma natal.
Durante o día, gran parte da praza estaba ocupada polas carpas e postos dos comerciantes, que pagaban un alugueiro semanal ao goberno. Tamén había artistas e actores. Para os con fame, había comidas cociñadas ou toros de melón, mentres que os augadores repartian vasos de auga gratuitamente que pagaban os comerciantes. Na entrada do Bazar Imperial, había cafeterías onde a xente podía relaxarse cun vaso de café fresco e unha pipa de auga. Estas tendas aínda se poden atopar hoxe en día, aínda que a bebida a moda do século pasado foi o té, en lugar do café. Ao atardecer, os comerciantes embalában e a confusión e alboroto de comerciantes e compradores logo de rematar o día entregaban as súas ganancias a derviches, mimos, malabaristas, titiriteiros, acróbatas e prostitutas.
De cando en vez a praza despexábase para cerimonias e festas públicas. Unha delas era o evento anual do Nowruz, o Ano Novo persa. Ademais, o deporte persa nacional, o polo podía xogarse no maidan, proporcionando ao Shah, que residía no palacio de Ali Qapu e aos ocupados compradores algún entretenimento. Os postes de mármore, erixidos por Shah Abbas, aínda se atopan nos dous extremos do Maidan.
Baixo Abbas, Isfahán converteuse nunha cidade moi cosmopolita, cunha poboación residente de turcos, xeorxianos, armenios, indios, chineses e un número crecente de europeos. O Shah Abbas trouxo preto de 300 artesáns chineses para traballar nos talleres reais e para ensinar a arte da fabricación de porcelana. Os indios estaban presentes en grandes cantidades, albergados nas moitas caravanserais dedicadas a eles, e traballaban principalmente como comerciantes e cambistas. Os europeos estaban alí como comerciantes, misioneiros católicos, artistas e artesáns. Incluso os soldados, xeralmente con experiencia en artillaría, farían a viaxe de Europa a Persia para gañarse a vida. O embaixador portugués, De Gouvea, unha vez declarou que:
Ademais, moitos historiadores pregúntanse sobre a peculiar orientación do maidān. A diferenza da maioría dos edificios de importancia, esta praza non se aliña con A Meca, polo que ao entrar no portal de entrada da mesquita do Shah, faise, case sen decatarse, un xiro á dereita que permite que a entrada principal mire cara á Meca. Donald Wilber dá a explicación máis plausible a isto, a visión de Shaykh Bahai era para que a mesquita fose visible en calquera lugar do maydān onde estivera unha persoa. Se o eixe do maydán coincidise co eixe da Meca, a cúpula da mesquita quedaría escondida da vista polo portal elevado da entrada que conduce a ela. Ao crear un ángulo entre eles, as dúas partes do edificio, o portal de entrada e a cúpula, están perfectamente á vista para que todos poidan admirala desde a praza.
A xoia da coroa na praza de Naghs-e Jahan foi a Masjed-e Shah, que substituiría á moito máis antiga Mesquita Jameh na realización das oracións do venres. Para lograr isto, a mesquita do Shah construíuse non só con visión de grandeza, tendo a cúpula máis grande da cidade, senón que Shaykh Bahai tamén planificou a construción dunha escola relixiosa e unha mesquita de inverno a ambos os lados da mesma.
Dos catro monumentos que dominaban o perímetro da praza de Naqsh-e Jahan, a Mesquita de Lotfollah, fronte ao palacio, foi a primeira en construírse. O propósito desta mesquita era que fose unha mesquita privada da corte real, a diferenza da Masjed-e Shah, que era para o público. Por esta razón, a mesquita non ten minaretes e ten un tamaño menor. De feito, poucos occidentais no momento dos safávides prestaron atención a esta mesquita e seguramente non tiveron acceso a ela. Non foi ata séculos despois, cando as súas portas foron abertas ao público, para que a xente do común poderan admirar o esforzo que o Shah Abbas fixera para que este fora un lugar sagrado para as damas do seu harén, e a exquisita obra de azulexos, que é moi superior aos que cubren a mesquita do Shah.
Ali Qapu (pronúnciase, al-li gapú) está en usor, pero é un pavillón que marca a entrada ao vasto barrio residencial real de Safavid Isfahan que se estendía desde o Maidan Naqsh-i-Jahan ata o Bulevar Chahar Bagh. O nome está composto por dous elementos: "Ali", árabe por soñado, e "Qapu" turco por porta ou limiar real. O significado composto "Porta soñada". Este nome foi escollido polos Safávidas para rivalizar co famoso nome dos otománs para a súa corte: Bab-i Ali ou "Porta Sublime". Era aquí onde o gran monarca adoitaba entreter visitantes nobres e embaixadores estranxeiros. Shah Abbas, por primeira vez celebrou o Nowruz (Ano Novo) no 1006 AH / 1597 d.C. é unha estrutura rectangular grande e maciza, o Ali Qapu ten 48 m. de alto e ten seis andares, con unha ampla terraza cuxo teito está incrustado e soportado por columnas de madeira.
No sexto andar realizábanse as recepcións reais e banquetes. As habitacións máis grandes atópanse nesta planta. A decoración de estuco do salón de banquetes abunda en motivos de varios vasos e cuncas. O sexto andar chamábase popularmente (a sala de música) xa que era aquí onde diversos conxuntos tocaban música e cantaban cancións. Desde as galerías superiores, o gobernante Safávida observaba os partidos de polo, manobras e carreiras de cabalos, debaixo na praza de Naqsh-i-Jahan.
O Bazar de Isfahán é un mercado histórico e un dos máis antigos e máis importantes bazares do Medio Oriente. Aínda que a estrutura actual remóntase á era safávida, partes dela teñen máis de mil anos de antigüidade, que datan da Dinastía selxúcida. É unha rúa abovedada de dous quilómetros que une a cidade antiga coa nova.
